Görkemli Bir Konser Salonu Açılışı

Bu yazı Andante dergisinin Ekim 2015 tarihli 108. sayısında yayınlanmıştır.  

Dönem sazlarıyla çalan Wrocław Barok Orkestrası ve şefi Jarosław Thiel Ulusal Müzik Forumu’nun büyük salonunda sahnede yerini aldı. Dinleyiciler Contrapunctus 19 Fuga a 3 soggetti’nin oda orkestrası düzenlemesini dinlemeye hazırlandılar. Ne var ki, salonun ışıklarıyla birlikte sahne ışıkları da karartıldı, tam bir karanlık bütün salona egemen oldu ve karanlıkta Die Kunst der Fuge’nin çok alçak sesle çalınan teması duyuldu. Sonra projektörler birinci balkonun, orkestranın arkasında kalan bölümünde küçük bir alana yerleşmiş bir klavsen ve üç yaylıdan oluşan bir dörtlüyü aydınlattı. Fuga a 3 soggetti’yi onlar çalmayı sürdürdüler. Ardından büyük sahnenin aydınlatılmasıyla sıra Wrocław Barok Orkestrası’na geldi. Biraz sonra eser, Bach’ın elyazmasında yarım kaldığı şekliyle bitti.

Müzik Forumu’nun büyük salonu ( Fotoğraf Lukasz Rajchert)

Aşağı Silezya’nın tarihi kenti Wrocław’da, yapımı hayli uzun sürmüş, ama şimdi kentin gurur kaynağı izlenimi veren gerçekten görkemli bir konser ve kültür merkezinin açılış galası, Bach’ın bu Opus ultimum’u ile böylece, biraz beklenmedik bir biçimde başladı.

Ulusal Müzik Forumu

Naradove Forum Muzyki (NFM), Ulusal Müzik Forumu, merkezi ve yerel yönetimlerin (Kültür Bakanlığı, Aşağı Silezya Voyvodalığı ve Wrocław Belediyesi) birlikte oluşturdukları bir kamu kuruluşudur. Kendi geliri dışında gerek merkezi hükümet gerekse yerel yönetimin sağladığı kaynaklardan beslenir. Başkanı, orkestra şefi Andrzej Kosendiak’tır. Bu kuruluşa bağlı çok sayıda enstrümantal ve vokal müzik topluluğu olduğu gibi, Wratislavia Cantans Festivali’nin de düzenleyicisidir. Bu kuruluş şimdi, Wrocław’ın tarihi yapılılarla süslü merkezinde, aynı adı taşıyan çok amaçlı yeni bir kültür merkezine sahip oldu.

Ulusal Müzik Forumu

Yapının güneydoğudan görünümü

Forum, Odra Irmağı’nın sınırladığı tarihi kent merkezinin güneyinde, 175 yıllık opera binasına, tarihi Monopol Oteli’ne, Prusya’nın Aşağı Silezya’yı ilhâkından sonra Prusya’nın krallarını, o arada flüt ustası ve besteci Büyük Friedrich’i barındırmış, şimdiyse Wrocław kent müzesi işlevi gören Kraliyet Sarayı’na (Pałac Królewski) komşudur.  Güney cephesi, kıyısında boylu ağaçlarla süslü bir gezi yolunun uzandığı kanalla çevrili yapı, dıştan bakıldığında yalın çizgileriyle kunt bir kitle görümünü veriyor.

Avrupa’nın en ileri tekniklerle donatılmış ve en üstün konser salonlarından biri olduğu ileri sürülen yapıya Avrupa Birliği de maliyetinin %40 oranında katkı sağlamış. Mimari projesi, uluslararası bir yarışmayla belirlenmiş. Projenin yaratıcısı Kuryłowicz ve Ortakları Mimarlık İşliği. Akustik düzenlemesi New York’tan Artec Consultants Şirketi’nce yapılmış.

Yirmi iki metre yüksekliğinde ve çevresinin çizimi bir viyolonsele benzetilen büyük salon 1800 dinleyici alabiliyor. Binada 200 ila 400 kişi alabilecek büyüklükte (genişletilip daraltılan) üç salon daha var. Düz zeminli bu ikincil salonlarda oturma yerleri de sabit değil. Bu ana unsurlar dışında beklenebilecek değişik kullanımlar, o arada yönetsel işlevler için yazıhanelere geniş bir alan ayrılmış. Ayrıca kayıt stüdyosu ve çalışma odaları var. Opera binasıyla Müzik Forumu arasında yeralan çok geniş meydanın altındaysa katlı otopark yeralıyor.

Gösterişli Açılış Töreni

NFM Senfoni Orkestrası Syzmanowski’nin Konsertant Senfoni’sini çalmak üzere

4 Eylül günü, akşama doğru, Opera ile Müzik Forumu arasındaki geniş meydanda şık giyimli bir kalabalık oluşmaya başlamıştı. Forumun çatıya kadar yükselen camlı girişinin önüne kırmızı halı serilmiş, iki yanında, siyah takım elbiseli gençler ve gene siyahlar içinde genç kadınlar, açılışa gelecekleri karşılamak üzere “boy sırasına göre” dizilmişlerdi. İçeri giren davetliler, ellerinde proseco kadehleri dolu tepsilerle bekleyen garsonlarca karşılanıyor ve teşrifatçılar tarafından davetiyelerinde belirtilen yerlerine göre farklı fuayelere yönlendiriliyordu. Wrocławlıların köpüklü şarap keyfi saat yediye kadar sürdü.

Bach’ın eserinin icrasından sonra konuşan Kültür ve Ulusal Miras Bakanı Prof. Małgorzata Omilanowska, hükümetinin kültür ve müzik siyasalarına ilişkin açıklamalar yaparken çok önemli bir yönelişin altını çizdi. Son yıllarda inşa edilen ya da yenilenen konser salonlarına, “müzik üniversitelerine” ve okullarına kazandırılan tesislere, okullara alınan yeni piyanolara değindikten sonra şöyle konuştu: “Biz bu yatırımları birkaç yeni orkestramız daha olsun diye yapmıyoruz. Amacımız, öncelikle müzik dinleyicisi yetiştirmek ve Polonya’da müzik kültürünün gelişimine katkı yapmaktır.” Bu yöneliş, Hindemith’in pedagojik yaklaşımını akla getiriyor. Hindemith de, Türk hükümetine verdiği raporlarda çok sayıda koronun kurulmasını ve koro müziği dağarının geliştirilmesini önerirken aynı amacı gütmekteydi:  müziği bilen dinleyiciler yetiştirme.

Projenin iki önemli aktörü, uzun yıllardır görevde bulunan ve bu projeye sağlam bir destek sağlayan Wrocław Belediye Başkanı R. Dutkiewicz ile Ulusal Müzik Forumu’nun başkanı A. Kosendiak birlikte sahneye çıkıp ardı ardına konuştular. Kosendiak, mimari ile müzik ve sahne sanatları arasındaki işbirliğini ve birincisinin ikinciler için değerini vurgulayan ilginç ve herhalde kutlanan olayı çok güzel kuşatan bir konuşma yaptı.  Sesin biçimsel bir öğesi olarak uzam/mekân konusunda Antikçağ mimarisinden ve Venedik’ten örnekler verdi. “Konser verdiğimiz her mekân bizim için esin kaynağıdır. Müzik değişik mekânlara yeni anlamlar kazandırırken,  onlar da müziğin sonul biçimini, karakterini belirliyor.”

Açılış konserinde NFM Filarmoni Korosu ve Wroclaw Barok Orkestrası

Protokol konuşmalarından sonra, geçen yıllarda Ankara’da iki kez konser veren NFM Korosu, önce Penderecki’nin O Gloriosa Virginum’unu, ardından da Wrocław Barok Orkestrası ile birlikte Haydn’ın Do maj. Te Deum’unu seslendirdiler.

İkinci yarıda NFM Leopoldinum Oda Orkestrası ile NFM Senfoni Orkestrası tarafından 20 ve 21. yüzyıl Polonyalı bestecilerin eserleri (Wojcieck Kilar,  Witold Lutosławski, Pawel Mykletyn ve Karol Szymanowski) seslendirildi. Szymanowski’nin Senfoni Concertante alt başlıklı 4. Senfoni’siyle konser sona erdi. Polonya’nın son yüz yılda önde gelen bestecilerinin en parıltılı eserlerinden örnekler etkileyici biçimde çalınmıştı. Böylece bu program, ülkenin Avrupa müzik sanatına katkılarını da vurgulamış oldu. Bir tür müzikal gövde gösterisi gibiydi.  Ardından davetliler bu kez Forum’un bir başka salonunda ağırlandılar.

Açılış galası, herhalde her yönüyle, Forum’a sadece yüz elli metre mesafede bulunan sarayda ikamet etmiş Prusya kralı Büyük Friedrich’i bile memnun edebilecek bir parıltı içinde başladı ve son buldu.

İkinci Gün Müzik Şenliği

Polonya’nın müzik sanatında bulunduğu düzey ve konumun gösterisi, bütün Wrocław halkının katılımıyla ertesi gün de sürdü. Cumartesi sabahı saat 10 dolaylarında, Forum’un önündeki meydanda uzun bir kuyruk oluşmuştu. Wrocławlılar yeni salonlarında akşama kadar sürecek bir şenliğe hazırlanıyordu.

Şenlik günü kapıda bekleyenler

Nitekim 5 Eylül günü Ulusal Müzik Forumu, kısa süreli on değişik konsere ev sahipliği yaptı. Bu konserlere giriş ücretsizdi. Sadece sıraya girip bir yer almak yetiyordu. Girişte dağıtılan programa bakıldığında sorun seçim yapma güçlüğüydü. NFM Korosunun konseri, Barok orkestranın konserinin bitişinden önce başlıyordu. Polonya Çello Dörtlüsü ile Leopoldinum Oda Orkestrasının konseri çakışmaktaydı. NFM Üçlüsü’nden Dohnanyi’nin Serenad’ını dinlemek isteyen Lutosławski Dörtlüsü’nin konserinden vazgeçmeliydi. Tercih yapmak gerçekten güçtü. Üst üste gelmeyen dinletiler arasında da sadece 10 dakikalık bir süre vardı.

NFM konser salonun içinden tarihi opera binası, Monopol Oteli ve Azize Dorothea Kilisesi’ne bakış

Bir konser bittiğinde oradan çıkanların diğer salonda yer bulma telaşı, merdivenlerde inenler çıkanlar, fuayelerde oradan oraya süzülmeler baş döndürücüydü. Bu tempo bütün gün devam etti. Wrocław’ın müziksever halkı coşkulu ve mutlu görünüyordu.

Ertesi sabah otelde, kahvaltıda, uzun yıllar CSO’yu yöneten şef Tadeusz Strugała ile karşılaştık:

– Gala gecesi sizinle konuşamadık. Nasıl buldunuz yeni salonu?

– Etkilendiğimi itiraf etmeliyim Maestro. Fakat asıl hayranlık uyandıran Wrocław’ın ve Polonya’nın müzik gizilgücü.

Yüzüne gururlu bir gülümse yerleşiyor.

– Bu akşam da benim konserimi izleyeceksiniz umarım.

– Ne yazık ki hayır, biraz sonra Ankara’ya dönüyorum.

– O halde sizi Nisan ayında Ankara’daki konserime beklerim.

–Mutluluk duyacağım.